+48 22 546 30 56 pbp@nio.gov.pl

Publikacje

Z Kliniki Gastroenterologii Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie pochodzą dwie publikacje w najbardziej renomowanym klinicznym czasopiśmie świata The New England Journal of Medicine. Są to jedyne dwie publikacje w historii tego pisma, które zostały napisane wyłącznie przez polskich autorów.

Pierwsza z nich ukazała się w listopadzie 2006. Pierwszym autorem jest prof. Jarosław Reguła. W pracy tej zbadano czynniki ryzyka wystąpienia zaawansowanej neoplazji u osób zgłaszających się na badanie przesiewowe, a więc osób bez objawów ze strony jelita grubego [1].

Analizie poddano dane osób przebadanych w Programie Badań Przesiewowych w latach 2000-2004. W tym czasie badanie wykonano u 50 148 osób bez objawów ze strony jelita grubego w tym 43 042 osób wieku między 50 a 66 rokiem życia oraz 7 106 osób w wieku między 40 a 49 rokiem życia, którzy mieli dodatni wywiad rodzinny w kierunku raka. W całej grupie 64% stanowiły kobiety. Pełne badanie, tj. z dotarciem do kątnicy, wykonano u 45 693 (91.1%) osób.

Zaawansowaną neoplazję, zdefiniowaną jako rak lub gruczolak o średnicy co najmniej 10 mm, z dysplazją dużego stopnia, kosmkowy (villous) lub cewkowo-kosmkowy (tubulovillous), rozpoznano u 2 553 (5.9%) osób w wieku 50-66 lat i u 243 (3.4%) osób w wieku między 40-49 rokiem życia. U 416 osób rozpoznano gruczolakoraka: u 169 w stopniu I zaawansowania, u 91 w stopniu II i 111 w III stopniu zaawansowania.

Wykazano, że czynnikami związanymi z ryzykiem wystąpienia zaawansowanej neoplazji są płeć, wiek i wywiad rodzinny w kierunku raka jelita grubego.

Ryzyko wystąpienia zaawansowanej neoplazji w badaniu przesiewowym:

  • jest dwukrotnie wyższe u mężczyzn niż u kobiet (OR=2.08, p<0.001),
  • wzrasta o ok. 60% wraz z każdymi kolejnymi 5 latami życia, (50-54 vs 40-49 OR=1.64, 55-59 vs 40-49 OR=2.4, 60-66 vs 40-49 OR=2.95, p<0.0001),
  • jest w przybliżeniu 2 krotnie wyższe u osób, u których rozpoznano raka jelita grubego u 2 krewnych 1-go stopnia lub u jednego krewnego 1-go stopnia przed 60 rokiem życia niż u osób bez wywiadu rodzinnego w kierunku raka (OR=2.1, OR=1.87, p<0.0001, odpowiednio).
  • jest o 40% wyższe u osób, u których rozpoznano raka jelita grubego jednego krewnego 1-go stopnia po 60 roku życia w odniesieniu do osób bez wywiadu rodzinnego w kierunku raka (OR=1.43, p<0.0001).

W zależności od występowania raka jelita grubego w rodzinie:

  • u 1 na 20 lub 1 na 30 mężczyzn w wieku 40-49 oraz
  • u 1 na 6 lub 1 na 10 mężczyzn w wieku 60-66 bez objawów ze strony jelita grubego

rozpoznano zaawansowaną neoplazję.

W zależności od występowania raka jelita grubego w rodzinie

  • u 1 na 32 lub 1 na 52 kobiety w wieku 40-49 oraz
  • u 1 na 16 lub 1 na 19 kobiet w wieku 60-66 bez objawów ze strony jelita grubego

rozpoznano zaawansowaną neoplazję.

Powyższe wyniki mogą stanowić podstawę do weryfikacji zaleceń dotyczących wykonywania badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego.

Jeżeli u mężczyzn zalecane będzie wykonanie pierwszego badania w wieku 50 lat, to wydaje się, że granicę wieku wykonania pierwszego badania u kobiet można przesunąć do 55-60 roku życia – liczba badań, które należy wykonać, aby wykryć jedną zaawansowaną neoplazję w tych grupach jest podobna: 13 i 16 u osób z wywiadem rodzinnym w kierunku raka jelita grubego oraz 18 i 19 u osób bez wywiadu rodzinnego w kierunku raka jelita grubego.

Druga z publikacji ukazała się w maju 2010, jej pierwszym autorem jest doktor Michał F. Kamiński. W tej pracy zbadano parametry jakości badania przesiewowego mające związek z wystąpieniem raka interwałowego [2].

Analizie poddano dane osób przebadanych w Programie Badań Przesiewowych w latach 2000-2004, u których stwierdzono wystarczające oczyszczenie jelita przed badaniem, usunięto wszystkie znalezione polipy i w wyniku badania przesiewowego nie rozpoznano raka.
Z analizy wykluczono dane osób zbadanych przez endoskopistów, którzy w ramach programu przesiewowego wykonali mniej niż 30 badań.
Do analizy włączono 45 026 osób, średnio w wieku 55.1 lat, z których 35.7% stanowili mężczyźni. Pełne badanie, tj. badanie z dotarciem do kątnicy, wykonano u 41 552 (92.3%) osób.

Rak interwałowy zdefiniowano jako gruczolakorak jelita grubego, który pojawił się pomiędzy wykonaniem badania przesiewowego a zalecanym czasem wykonania badania kontrolnego, jednak nie później niż przed upływem 5 lat, w części jelita, która była obejrzana w trakcie badania przesiewowego. Jako parametry jakości badania zdefiniowane dla poszczególnych endoskopistów rozważano:

  • częstość wykrywania gruczolaków, będącą liczbą badań, w których wykryto przynajmniej 1 gruczolaka podzieloną przez liczbę wykonanych badań,
  • częstość wykonania badań osiągających kątnicę.

Analizowana grupa osób poddana była badaniu przez 186 endoskopistów, w tym 149 (80.1%) mężczyzn, którzy wykonali od 30 do 1 848 endoskopii. Połowa badających wykonała w ramach programu przesiewowego więcej niż 145 badań. Połowa endoskopistów wykrywała gruczolaki częściej niż u 12.2% badanych osób. Połowa endoskopistów osiągała kątnicę częściej niż w 94% wykonanych przez siebie badań.

Sumaryczny czas obserwacji grupy badanej wynosił 188 788 osobolat. W tym czasie rozpoznano 42 raki interwałowe, co daje 22.3 zdarzeń na 100 000 osobolat obserwacji. 35 (83.3%) raków interwałowych odnotowano u osób bez obciążeń rodzinnych w kierunku raka jelita grubego i 39 (92.9%) u osób, u których w trakcie badania przesiewowego nie wykryto żadnego gruczolaka.

Wykazano, że czynnikami mającymi związek w wystąpieniem raka interwałowego są wiek osoby badanej i częstość wykrywania gruczolaków przez lekarza endoskopistę.

Ryzyko wystąpienia raka interwałowego jest w obserwacji odległej jest:

  • wielokrotnie większe u osób w wieku 60-66 lat w porównaniu do osób w wieku 40-49 lat (OR=13.3, p=0.01)
  • przeszło 10-krotnie większe u osób badanych przez endoskopistów, których częstość wykrywania gruczolaków nie przekracza 20%, (15%-20% vs >20% OR=10.9, 11%-15% vs > 20% OR=10.7, < 11% vs > 20% OR=12.5%, p=0.02)

Uzyskane wyniki potwierdzają znaczenie parametru jakości jakim jest częstość wykrywania gruczolaków przez endoskopistę wykonującego badanie. Jest to czynnik mający istotny związek z wystąpieniem raka interwałowego w dalszej obserwacji. Nie potwierdzono znaczenia rokowniczego częstości wykonywania badań osiągających kątnicę.

Piśmiennictwo

1. Regula J, Rupinski M, Kraszewska E, Polkowski M, Pachlewski J, Orlowska J, Nowacki MP, Butruk E, Colonoscopy in colorectal-cancer screening for detection of advanced neoplasia. N Engl J Med 2006; 355:1863-72
2. Kaminski MF, Regula J, Kraszewska E, Polkowski M, Wojciechowska U, Didkowska J, Zwierko M, Rupinski M, Nowacki MP, Butruk E. Quality indicators for colonoscopy and the risk of interval cancer. N Engl J Med. 2010;362:1795-803

Publikacje prac nad rakiem jelita grubego i badań przesiewowych, których autorami lub współautorami są koordynatorzy Programu Badań Przesiewowych Raka Jelita Grubego w Polsce i zespół PBP

Rekomendacje europejskie i inicjatywy prac nad zmianami

1. Wskaźniki jakości dla pracowni endoskopowych: inicjatywa poprawy jakości Europejskiego Towarzystwa Endoskopii Przewodu Pokarmowego (ESGE).
Valori, R., Cortas, G., de Lange, T., Salem Balfaqih, O., de Pater, M., Eisendrath, P., Falt, P., Koruk, I., Ono, A., Rustemovic, N., Schoon, E., Veitch, A., Senore, C., Bellisario, C., Minozzi, S., Bennett, C., Bretthauer, M., Dinis-Ribeiro, M., Domagk, D., Hassan, C., Kaminski, M. F., Rees, C. J., Spada, C., Bisschops, R. and Rutter, M. Performance measures for endoscopy services: A European Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE) quality improvement initiative. United European Gastroenterol J 2019;7:21-44.

2. Polipektomia i endoskopowa resekcja błony śluzowej (EMR) w jelicie grubym: kliniczne wytyczne Europejskiego Towarzystwa Endoskopii Przewodu Pokarmowego.
Ferlitsch, M., Moss, A., Hassan, C., Bhandari, P., Dumonceau, J. M., Paspatis, G., Jover, R., Langner, C., Bronzwaer, M., Nalankilli, K., Fockens, P., Hazzan, R., Gralnek, I. M., Gschwantler, M., Waldmann, E., Jeschek, P., Penz, D., Heresbach, D., Moons, L., Lemmers, A., Paraskeva, K., Pohl, J., Ponchon, T., Regula, J., Repici, A., Rutter, M. D., Burgess, N. G. and Bourke, M. J. Colorectal polypectomy and endoscopic mucosal resection (EMR): European Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE) Clinical Guideline. Endoscopy 2017;49:270-297.

3. Wskaźniki jakości endoskopii dolnego odcinka przewodu pokarmowego: inicjatywa poprawy jakości Europejskiego Towarzystwa Endoskopii Przewodu Pokarmowego (ESGE).
Kaminski, M. F., Thomas-Gibson, S., Bugajski, M., Bretthauer, M., Rees, C. .J, Dekker, E, Hoff, G., Jover, R., Suchanek, S. and Ferlitsch, M. Performance measures for lower gastrointestinal endoscopy: a European Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE) quality improvement initiative. Endoscopy 2017;49:378-397.

4. Systemy raportowania w endoskopii przewodu pokarmowego: wymagania i standardy ułatwiające poprawę jakości: oświadczenie Europejskiego Towarzystwa Endoskopii Przewodu Pokarmowego.
Bretthauer, M., Aabakken, L., Dekker, E., Kaminski, M. F., Rosch, T., Hultcrantz, R., Suchanek, S., Jover, R., Kuipers, E. J., Bisschops, R., Spada, C., Valori, R., Domagk, D., Rees, C. and Rutter, M. D. Reporting systems in gastrointestinal endoscopy: Requirements and standards facilitating quality improvement: European Society of Gastrointestinal Endoscopy position statement. United European Gastroenterol J 2016;4:172-6.

5. Europejski Kodeks Walki z Rakiem – 4 edycja – badania przesiewowe.
Armaroli, P., Villain, P., Suonio, E., Almonte, M., Anttila, A., Atkin, W. S., Dean, P. B., de Koning, H. J., Dillner, L., Herrero, R., Kuipers, E. J., Lansdorp-Vogelaar, I., Minozzi, S., Paci, E., Regula, J., Tornberg, S. and Segnan, N. European Code against Cancer, 4th Edition: Cancer screening. Cancer Epidemiol 2015;39 Suppl 1:S139-52.

Badania naukowe

1. Wpływ małej objętości w porównaniu do dużej objętości przygotowania jelita do badania na zgłaszalność na kolonoskopię przesiewową: randomizowane badanie w dziedzinie zdrowia publicznego.
Pisera, M., Franczyk, R., Wieszczy, P., Polkowski, M., Rupinski, M., Chaber-Ciopinska, A., Kotowski, B., Kula, Z., Kielek, S., Buszkiewicz, M., Rupinska, M., Kobiela, J., Kaminski, M. F. and Regula, J. The impact of low- versus standard-volume bowel preparation on participation in primary screening colonoscopy: a randomized health services study. Endoscopy 2019;51:227-236.

2. Modyfikowalne czynniki związane z bólem zgłaszanym przez pacjenta podczas i po kolonoskopii skriningowej.
Bugajski, M., Wieszczy, P., Hoff, G., Rupinski, M., Regula, J. and Kaminski, M. F. Modifiable factors associated with patient-reported pain during and after screening colonoscopy. Gut 2018;67:1958-1964.

 3. Związek otyłości ze znaleziskami w czasie kolonoskopii przesiewowej w dużym badaniu populacyjnym.2017
Kobiela J, Wieszczy P, Regula J, and Kaminski M. F. Association of obesity with colonic findings in screening colonoscopy in a large population-based study. United European Gastroenterol J 2018;6:1538-1546.

4. Zwiększenie częstość wykrywania gruczolaków jelita grubego zmniejsza ryzyka zachorowania i śmierci na raka jelita grubego.
Kaminski, M. F., Wieszczy, P., Rupinski, M., Wojciechowska, U., Didkowska, J., Kraszewska, E., Kobiela, J., Franczyk, R., Rupinska, M., Kocot, B., Chaber-Ciopinska, A., Pachlewski, J., Polkowski, M. and Regula, J. Increased Rate of Adenoma Detection Associates With Reduced Risk of Colorectal Cancer and Death. Gastroenterology 2017;153:98-105.

5. Częstość wykrywania polipów ząbkowanych i zespołu polipowatości ząbkowanej w kohortach skriningu raka jelita grubego: przegląd Europejski.
JEG, I. Jspeert, Bevan, R., Senore, C., Kaminski, M. F., Kuipers, E. J., Mroz, A., Bessa, X., Cassoni, P., Hassan, C., Repici, A., Balaguer, F., Rees, C. J. and Dekker, E. Detection rate of serrated polyps and serrated polyposis syndrome in colorectal cancer screening cohorts: a European overview. Gut 2017;66:1225-1232.

6. Badania przesiewowe raka jelita grubego za pomocą kolonoskopii: randomizowane badanie kliniczne.
Bretthauer, M., Kaminski, M. F., Loberg, M., Zauber, A. G., Regula, J., Kuipers, E. J., Hernan, M. A., McFadden, E., Sunde, A., Kalager, M., Dekker, E., Lansdorp-Vogelaar, I., Garborg, K., Rupinski, M., Spaander, M. C., Bugajski, M., Hoie, O., Stefansson, T., Hoff, G. and Adami, H. O. Population-Based Colonoscopy Screening for Colorectal Cancer: A Randomized Clinical Trial. JAMA Intern Med 2016;176:894-902.

7. Ponowne zaproszenie na kolonoskopię przesiewową – randomizowane badanie kontrolne wpływu listu przypominającego i spotkania edukacyjnego na zgłaszalność osób, które nie odpowiedziały na pierwotne zaproszenie na kolonoskopię przesiewową.
Pisera, M., Kaminski, M. F., Kraszewska, E., Rupinski, M. and Regula, J. Reinvitation to screening colonoscopy: a randomized-controlled trial of reminding letter and invitation to educational meeting on attendance in nonresponders to initial invitation to screening colonoscopy (REINVITE). Eur J Gastroenterol Hepatol 2016;28:538-42.

8. Trening liderów pracowni endoskopowych w celu poprawy częstości wykrywania gruczolaków podczas kolonoskopii przesiewowej – badanie randomizowane.
Kaminski, M. F., Anderson, J., Valori, R., Kraszewska, E., Rupinski, M., Pachlewski, J., Wronska, E., Bretthauer, M., Thomas-Gibson, S., Kuipers, E. J. and Regula, J. Leadership training to improve adenoma detection rate in screening colonoscopy: a randomised trial. Gut 2016;65:616-24.

9. Projekt Polskiego Programu Badań Przesiewowych Raka Jelita Grubego: randomizowane badanie w dziedzinie zdrowia publicznego.
Kaminski, M. F., Kraszewska, E., Rupinski, M., Laskowska, M., Wieszczy, P. and Regula, J. Design of the Polish Colonoscopy Screening Program: a randomized health services study. Endoscopy 2015;47:1144-50.

Prace poglądowe

1. Jak zapewnić pozyskanie pacjentów do programu badań przesiewowych raka jelita grubego i nadzór w twojej praktyce.
Hassan C., Kaminski M.F., Repici A. How to Ensure Patient Adherence to Colorectal Cancer Screening and Surveillance in Your Practice. Gastroenterology 2018;155:252-257.

2. Wykrywalność gruczolaków i ryzyko raka jelita grubego.
Wieszczy P., Regula J., Kaminski M.F. Adenoma detection rate and risk of colorectal cancer. Best Pract Res Clin Gastroenterol 2017;31:441-446.

3. Nadzór nad rakiem jelita grubego w praktyce gastroenterologicznej.
Kaminski M.F., Bretthauer M. Cancer surveillance in gastroenterology practice. Best Pract Res Clin Gastroenterol 2016;30:853-854.